Bộ truyền động xe đạp là bộ phận quan trọng nhất, giúp xe chuyển động mà vẫn đảm bảo hiệu suất tương thích với nhiều loại địa hình. Nếu hiểu rõ cấu tạo, nguyên lý hoạt động của bộ truyền động, bạn sẽ dễ dàng lựa chọn, sử dụng cũng như bảo trì, sửa chữa xe đạp. Theo dõi bài viết sau đây để khám phá nhé.

1. Bộ truyền động xe đạp là gì? 

Bộ truyền động xe đạp là bộ phận truyền lực từ bàn đạp đến bánh xe sau nhờ sự phối hợp giữa nhiều thành phần như giò đạp, xích, líp, bộ chuyển số... Người lái có thể điều chỉnh tỷ số truyền động để tối ưu hóa sức đạp trong các điều kiện khác nhau như leo dốc, tăng tốc hay duy trì tốc độ ổn định trên đường bằng.

2. Các bộ phận cấu tạo lên bộ truyền động xe đạp

Về cơ bản, bộ truyền động xe đạp thường bao gồm các bộ phận chính sau đây:

• Bộ đề: Bộ đề bao gồm đề trước và đề sau giúp xích xe chuyển đổi giữa các đĩa hoặc líp. Đề trước điều chỉnh xích giữa các đĩa trước, trong khi đề sau di chuyển xích trên các líp sau. Trên một số dòng xe đạp hiện đại, đề sau thường có cơ chế ly hợp (clutch) để giữ xích ổn định, tránh va đập vào khung xe.

• Xích: Bộ phận trung gian truyền lực giữa đĩa trước và líp sau. Xích có nhiều loại với số lượng mắt xích, thiết kế khác nhau, ứng với 7, 8, 9, 10, 11, 12 hoặc 13 tốc độ. 

• Đùi đĩa: Đùi đĩa gồm hai tay đòn nối giữa bàn đạp vã đĩa xích (chainrings) để dẫn động dây xích.

• Bàn đạp: Nơi người đạp đặt chân để tác động lực lên hệ thống truyền động. Khi bàn đạp quay, lực từ chân sẽ truyền qua đùi đĩa, dây xích và bánh răng để tạo chuyển động cho bánh xe sau.

• Đĩa trước: Tập hợp các bánh răng gắn trên giò đĩa, giúp điều chỉnh tỷ số truyền động. Số lượng đĩa trước có thể dao động từ 1 đến 3, tùy thuộc vào loại xe đạp. 

• Líp sau: Cụm bánh răng được lắp trên trục bánh sau, cho phép người lái thay đổi tỷ số truyền động khi di chuyển xích giữa các bánh răng. Số lượng bánh răng (tầng) trên líp sau có thể dao động từ 7 đến 13. 

• Tay đề: Bộ phận điều khiển bộ đề trước và sau, cho phép người dùng thay đổi số dễ dàng. Hệ thống tay đề có thể là loại cơ học (dùng cáp) hoặc điện tử (dùng tín hiệu điện để kích hoạt bộ đề).

• Trục giữa: Cụm vòng bi giúp giò đĩa quay trơn tru. Trục giữa có thể được tích hợp sẵn trong giò đĩa hoặc lắp riêng vào khung xe.

• Bánh xe đề: Hai bánh răng nhỏ được lắp đặt trên bộ đề sau, có chức năng dẫn hướng và duy trì độ căng của xích. Chúng giúp giảm thiểu ma sát, từ đó tối ưu hóa hiệu suất của hệ thống truyền động.

• Cối líp: Bộ phận kết nối líp với trục bánh sau, cho phép líp quay tự do khi không đạp và truyền lực khi đạp.

3. Nguyên lý hoạt động của bộ truyền động xe đạp

Nguyên lý hoạt động của bộ truyền động xe đạp như sau: Khi người lái đạp bàn đạp, lực từ chân sẽ truyền qua giò đĩa làm quay xích. Xích này di chuyển trên đĩa trước và líp sau, từ đó truyền động đến bánh xe sau. Bộ đề giúp điều chỉnh vị trí của xích trên băng líp, thay đổi tỷ số truyền động, giúp người đạp có thể điều chỉnh lực phù hợp với điều kiện đường đi.

Bộ truyền động cũng chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như độ căng của xích, chất lượng dầu bôi trơn và độ chính xác của cơ chế sang số. Nếu hệ thống này bị bẩn, mòn hoặc hỏng, xe sẽ hoạt động không ổn định, dễ gặp tình trạng trượt xích, kẹt số hoặc mất hiệu suất đạp xe.

4. Cách bảo trì và sửa chữa bộ truyền động xe đạp

Bộ truyền động xe đạp có nhiều bộ phận chuyển động, dễ bị hao mòn và cần được bảo trì thường xuyên. Dưới đây là bảng tổng hợp một số lỗi thường gặp, cách bảo trì và hướng dẫn sửa chữa:

Lỗi thường gặp	Nguyên nhân	Cách bảo trì	Cách sửa chữa
Xích bị trượt hoặc nhảy số	- Xích bị mòn hoặc giãn - Đề trước/sau bị lệch	- Kiểm tra và thay thế xích định kỳ - Căn chỉnh đề	- Điều chỉnh vị trí đề - Thay xích mới nếu bị mòn
Bộ truyền động phát ra tiếng ồn lớn	- Bụi bẩn bám vào xích, líp, đĩa - Thiếu dầu bôi trơn	- Vệ sinh định kỳ hệ truyền động - Tra dầu bôi trơn vào xích và đề	- Làm sạch toàn bộ hệ thống bằng dung dịch tẩy dầu mỡ - Tra dầu chuyên dụng
Xích bị rơi khỏi đĩa hoặc líp	- Đề trước/sau bị lệch - Xích bị lỏng	- Điều chỉnh đề và kiểm tra độ căng xích	- Căn chỉnh lại đề và tăng độ căng của xích
Sang số chậm hoặc kẹt số	- Cáp đề bị rỉ sét hoặc căng quá mức - Líp hoặc đĩa bị mòn	- Kiểm tra hệ thống cáp đề - Bôi trơn hoặc thay thế khi cần thiết	- Thay cáp đề mới nếu cần - Kiểm tra líp và đĩa, thay mới nếu bị mòn
Giò đĩa có tiếng kêu cọc cạch	- Lỏng bu-lông - Bạc đạn trục giữa bị mòn	- Kiểm tra và siết chặt bu-lông định kỳ - Bảo dưỡng bạc đạn	- Thay bạc đạn trục giữa nếu có dấu hiệu hao mòn

Lưu ý:

• Nên vệ sinh hệ thống truyền động sau mỗi 100-200 km để duy trì hiệu suất.

• Sử dụng dầu bôi trơn chuyên dụng để bảo vệ xích và giảm ma sát.

• Kiểm tra độ mòn của xích bằng thước đo chuyên dụng, thay thế khi xích giãn quá mức.

5. Nhà cung cấp bộ truyền động xe đạp hàng đầu

Nếu đang tìm kiếm bộ truyền động xe đạp chất lượng, bạn có thể tham khảo thương hiệu Shimano và SRAM. Đây là hai công ty hàng đầu trong ngành, nổi tiếng với sản phẩm bền bỉ, hiệu suất cao và công nghệ tiên tiến.

Shimano

Được thành lập từ năm 1921 tại Nhật Bản, Shimano không ngừng đổi mới, phát triển để đáp ứng nhu cầu của người đi xe đạp từ nghiệp dư đến chuyên nghiệp. Bộ truyền động của hãng được đánh giá cao về khả năng chuyển số chính xác, hoạt động bền bỉ và phù hợp với nhiều loại xe đạp khác nhau.

Shimano sở hữu nhiều công nghệ tiên tiến giúp tối ưu hóa trải nghiệm đạp xe. Một trong những công nghệ nổi bật là hệ thống chuyển số điện tử Di2, giúp bạn chuyển số nhanh chóng, chính xác và không bị ảnh hưởng bởi điều kiện thời tiết. Ngoài ra, công nghệ Hyperglide+ giúp cải thiện khả năng dịch chuyển bánh răng mượt mà hơn. Dòng sản phẩm nổi bật của Shimano bao gồm Shimano Dura-Ace, Ultegra cho xe đạp đường trường, Shimano Deore, XT, XTR cho xe đạp địa hình.

SRAM

SRAM (thành lập năm 1987) là công ty đến từ Hoa Kỳ nổi tiếng với những cải tiến mang tính cách mạng trong ngành công nghiệp xe đạp. Bộ truyền động của SRAM sở hữu hiệu suất mạnh mẽ, khả năng hoạt động ổn định trên địa hình gồ ghề cùng thiết kế hiện đại, phù hợp với tay đua chuyên nghiệp, người đam mê xe đạp địa hình.

Điểm đặc biệt của SRAM là công nghệ chuyển số không dây AXS, loại bỏ hoàn toàn dây cáp giúp tối ưu hóa hiệu suất. Công nghệ X-Actuation đảm bảo độ chính xác cao khi chuyển số, trong khi hệ thống X-Sync giữ cho xích ổn định, ngăn ngừa tình trạng rơi xích trên địa hình khó khăn. Dòng sản phẩm nổi bật của SRAM gồm SRAM Red và Force dành cho xe đạp đường trường, cùng SRAM GX, X01 và XX1 Eagle dành cho xe đạp địa hình.

Bài viết đã mô tả cấu tạo, nguyên lý hoạt động, cách sửa chữa, bảo dưỡng bộ truyền động xe đạp và giới thiệu 2 thương hiệu hàng đầu. Hy vọng thông tin trên sẽ giúp bạn đưa ra lựa chọn phù hợp, sử dụng hiệu quả và bảo trì bộ truyền động một cách tốt nhất. Ngoài ra, đừng quên theo dõi website Xe 2 Bánh để cập nhật kiến thức xe đạp bổ ích nhé.